5 GHI CHÉP MỖI NGÀY 16/11/2021
1726-1730
1726. về phương diện tâm lí học, và cả cấp độ sâu nhất trong lĩnh vực vật lí học không thể dùng thời gian xem như nó là bản chất. Đúng ra thì phải coi cái khoảnh khắc bây giờ là bản chất, bởi vì toàn bộ quá khứ và tương lai mà xưa nay ta biết đều nằm ở cái khoảnh khắc đó. Quá khứ và tương lai chính là bây giờ – trong chừng mực mà nó để lại được một ấn tượng nào, tất cả những gì đã xảy ra đều là bây giờ cả. Và những trông chờ của chúng ta thì cũng là bây giờ. Như vậy, cái bây giờ rất có thể là xuất phát điểm.
1727. Chúng ta đang cố gắng nhét cái trật tự của tính tất yếu vào trong trật tự của thời gian. Chúng ta đang cố tìm cách tạo ra một sự thay đổi trong trật tự này. Nhưng chúng ta đang ở trong một địa hạt mà sự trừu tượng hóa kiểu này, hay sự biểu hiện kiểu này, không có tác dụng. Ngay cả trong vật lí học cũng phải thừa nhận rằng nó luôn luôn là một kiểu biểu hiện, rằng kinh nghiệm thực luôn luôn là kinh nghiệm của cái bây giờ.
1728. Sự sáng tạo chính là sự liên tục tái tạo đi tái tạo lại – tương tự nhưng không giống; đủ độ tương tự để bảo toàn hình thức. Tuy nhiên, trong lĩnh vực tinh thần thì sự tương tự này không thể giữ được, ngoại trừ trong tư duy, bởi vì tư duy căn bản là dựa trên kí ức, còn kí ức chỉ là cái tìm cách duy trì sự tương tự này. Kí ức có cơ sở trong quá trình vật chất, và quá trình vật chất thì lại có khả năng lưu giữ sự tương tự. Nó ghi lại.
1729. Quá khứ và tương lai là những hình ảnh được chứa đựng trong tư duy. Tư duy trói những hình ảnh này với nhau cùng với hiện tại cho ta một cảm giác về sự vận động và về tính liên tục. Giống như một máy quay phim lại một loạt những hình ảnh khác nhau chút đỉnh. Khi chiếu lên nó gây cho ta cảm giác về sự chuyển động. Bất cứ sự tồn tại nào của tính liên tục cũng đều là do tư duy tạo ra cả – và được tạo ra một cách không được mạch lạc gì cho lắm”
1730. Sự tri giác của bạn xem người quan sát và người bị quan sát là hai cái tách biệt, có một khoảng trống ở giữa. Nếu nó không phải là hình ảnh, thì sự tách biệt ấy vô hình trung phải có một khoảng thời gian để hành động, rằng hẳn phải cần thời gian để vượt qua khoảng không. Và vì có khoảng không gian và thời gian đó nên người quan sát hẳn sẽ đủ không phụ thuộc để có thể suy nghĩ trong một chốc lát về người bị quan sát rồi mới làm cái gì đó.
Nhưng sự tách biệt này đơn giản chỉ là một hình ảnh, trong khi thực ra người quan sát và người bị quan sát đều thuộc vào một quá trình tư duy, do vậy mà dù bạn gọi là “người quan sát” hay là cái gì đi nữa thì người đó cũng đã sẵn bị tác động bởi cái mà anh ta muốn quan sát.
Photo: bookish.ashton