Trong cuốn Digital minimalism – Lối sống tối giản thời công nghệ số của Cal Newport có một chương rất thú vị khi Cal khuyên người dùng Facebook hãy từ bỏ việc ấn Like vào bất cứ thứ gì hiện trên newsfeed của mình.Kể cả đó là ảnh em họ bạn đang ẵm con đầu lòng trên tay và cười toe toét. Thay vì Like, nếu có thể, bạn hãy chạy tới bệnh viện hay nhà em họ để chúc mừng hoặc gọi điện hỏi thăm.
Cal lập luận rằng việc ấn Like trên facebook là một hình thức giao tiếp nhỏ nhặt, tối thiểu và chứa ít thông tin nhất giữa người Like và người nhận Like. Thậm chí, Cal gắn việc Like là sự sỉ nhục cho khả năng tương tác của con người với nhau. Việc bạn Like và coi đó là một hành động tương đồng khi nói chuyện, hỏi han, gặp mặt nhau ngoài đời chẳng khác gì so sánh một con lừa (Like) và một chiếc Ferrari (tương tác ngoài đời).
Không dừng lại ở đó, Cal còn trích dẫn vài nghiên cứu cho biết việc ai đó nghiện ấn Like hay thích được Like là một dấu hiệu tâm thần và khiến bạn ngu ngốc theo thời gian. Não bộ của bạn đã tiến hoá và tối ưu theo thời gian để xử lý những thông tin phức tạp trong thế giới thực.
Đối với mình thì mình hiểu ý của Cal là như thế này. Việc để có thể đối thoại với nhau một cách trôi chảy và tự nhiên thực sự là đòi hỏi rất nhiều tư duy, cảm xúc và cử chỉ của cơ thể, còn việc tương tác trên facebook thông qua Like lại dễ dàng và nhanh chóng hơn với cách thông thường. Nói ngắn gọn, mọi người Like và nhận Like trong suy nghĩ của Cal sẽ triệt tiêu khả năng đối thoại và trò chuyện với nhau ngay cả với những người thân yêu nhất như vợ con, bố mẹ, bạn bè…
Nhưng những gì Like đang đem tới lại dễ dàng và khiến tâm trí chúng ta cảm thấy vui vẻ và thoả mãn. Nhiều người trong chúng ta cảm thấy vui và buồn theo số lượng Like chúng ta nhận được trên facebook mỗi ngày. Thay vì bạn cố gắng có thể làm những cách khác để khiến bản thân nổi bật, thú vị thông qua những câu chuyện, hoạt động hay công việc của mình thì bạn lại chuyển những giá trị phải mất thời gian tích luỹ đó sang những cái Like ảo trên mạng. Tuy nhiên mọi chuyện vẫn chưa dừng lại ở đó.
Việc Like đã trở thành thước đo cho mọi thứ xuất hiện trên facebook đã khiến cho những giá trị cũng theo đó mà thay đổi. Thay vì tìm kiếm những thông tin có giá trị dựa trên chất lượng thì bạn lại nhìn vào Like để đưa ra đánh giá tích cực hay tiêu cực cho thông tin hay chủ để đó. Và những thứ nhận được nhiều Like nhất trên facebook là các thông tin giả, các thông tin tiêu cực cùng những thứ nhảm nhí.
Có thể bạn không tin, nhưng việc bạn ấn Like những thông tin tầm phào này đã giúp nó lan toả tới danh sách bạn bè của bạn. Facebook không quan tâm tin tức đó là gì, miễn là bạn Like thì thuật toán sẽ ghi nhận là nó thú vị và nên được giới thiệu cho bạn bè của bạn. Điều này dẫn tới việc nếu bạn của bạn cũng thấy thông tin đó thú vị sẽ lại Like và share, còn không thì họ sẽ thấy bực bội khi thấy thông tin đó xuất hiện trên newsfeed của mình.
Và vì bạn đã Like những thông tin vớ vẩn đó, thuật toán facebook sẽ coi đây là thứ tin tức bạn ưa thích và liên tục dội bom newsfeed của bạn thay vì những thông tin có giá trị khác. Như thế bạn sẽ trở thành một kẻ ưa thích và tiêu thụ những thông tin rác trên facebook nhưng lại coi đấy là thông tin thật.
Có một bí mật bẩn thỉu mà facebook không nói cho bạn biết rằng việc ấn Like sẽ giúp thuật toán FB thu thập dữ liệu về cá nhân bạn. Thậm chí việc phân tích những 75-300 Like bạn đã ấn giúp fb hoặc đám kền kền khao khát thông tin người dùng để bán quảng cáo hay gửi thư rác sẽ giúp họ hiểu bạn hơn cả người thân, bạn bè và cô bạn gái xinh xắn của mình.
Tháng 4 năm 2013 trên tạp chí PNAS của viện hàn lâm khoa học Mỹ công bố một nghiên cứu dựa trên 60.000 người và lượt Like của họ trên facebook có thể dẫn tới việc các hệ thống thu thập và phân tích Like trên fb sẽ biết được đặc điểm chính trị, xu hướng tình dục và giới tính của mỗi người với tỉ lệ rất cao. Ví dụ qua các phân tích ấn Like, hệ thống đưa ra dự đoán chính xác đến 88% bạn là người đồng tính hay dị tính, xu hướng tình dục, có phải là fan hâm mộ của phim khiêu dâm hay không cùng rất nhiều dự đoán có tỉ lệ chính xác xấp xỉ 90%.
Sau khi nghiên cứu này được công bố, facebook đã thay đổi thiết lập mặc định cho phép người dùng tuỳ chỉnh chỉ có bạn bè mới xem được những gì bạn Like. Nhưng facebook thì lại tự do xem được dù bạn muốn hay không để đưa ra những quảng cáo, xếp hạng tin tức và gợi ý những người bạn mới cho bạn mà bạn cứ tưởng rằng tất cả là ngẫu nhiên.
Có một điều bạn nên biết rằng những ai sử dụng facebook thường xuyên có tỷ lệ cô đơn gấp 3 lần bình thường! Cũng có gì lạ đâu khi những gì bạn coi trọng trên facebook lại không phải những gì hiện hữu trong cuộc sống của bạn khi những cái Like là phù phiếm còn thông tin đa phần là vô giá trị.
Facebook là một trong những công cụ internet được thiết kế với chủ đích kiểm soát, thao túng, biến bạn thành một sản phẩm tiêu thụ những gì nó muốn và có khả năng gây nghiện kinh khủng. Hãy nghĩ đến việc khi gặp bất cứ ai, bạn sẽ phải nói gì, tương tác ra sao hay sẽ lôi điện thoại ra và nhìn chằm chằm vào nó. Tất nhiên người khác cũng sẽ làm như thế (Nhiều khả năng là bạn gái bạn luôn), nhưng bạn thấy là bình thường hay có gì đó không ổn? Nếu bạn nghĩ rằng ai cũng thế thì bạn nguy đến nơi rồi đấy.
Quyết định hạn chế thời gian tối đa cho facebook và internet trong những tuần đầu tiên sẽ khiến bạn vật vã, khổ sở nhưng đổi lại quyết định này sẽ dẫn tới một lối sống lành mạnh, hiệu quả và vui vẻ hơn.
Hãy đi bộ, hãy trò chuyện, hãy đọc bất cứ cuốn sách hay chìm đắm trong những công việc hút cạn sức lực của bạn thay vì dành thời gian trong ngày để lướt mạng, để Like và thấp thoảng đợi được Like. Khi bạn chú ý đến những gì bạn làm, bạn sẽ thấy những thứ phù phiếm đó chưa bao giờ quan trọng hay có giá trị với bạn cả.
Hãy trở thành một con người trò chuyện và tương tác với bất cứ ai bạn đối diện. Bạn sẽ thấy mọi thứ thật theo đúng nghĩa của nó.
Còn nếu khó quá để có thể thay đổi, hãy dừng lại ít nhất 5 giây trước khi bạn ấn Like hay Share hình ảnh hay thông tin nào mình muốn xem đây có phải thứ mình muốn cho cả thế giới biết không nhé.